در سال‌های اخیر، با رشد ساخت برج‌های بلند در کشور، شاهد استفاده بیشتری از مخازن ذخیره آب آشامیدنی در این نوع ساختمان‌ها هستیم. از طرف دیگر سازمان آتش نشانی با طبقه بندی ساختمان‌ها در سه گروه کم خطر، خطر معمولی، و پر خطر از نظر حریق، قوانینی را تدوین و الزام به رعایت کرده است که در آن بسیاری از ساختمان‌های جدید که حتی در دسته بندی ساختمان‌های بلند نیز قرار نمی‌گیرند، ملزم به استفاده از سیستم اسپرینکلر و مخازن ذخیره آب آتش نشانی می‌گردند. با این کار، بسیاری از کارفرمایان ترجیح می‌دهند که حال که استفاده از مخازن ذخیره آتش نشانی الزام قانونی دارد و بایستی در ساختمان فضایی را برای نصب این مخازن در نظر بگیرند، پس چه بهتر که با اندکی هزینه بیشتر، برای ذخیره آب بهداشتی و آشامیدنی نیز مخازنی را منظور کنند. در بسیاری از ساختمان‌ها مخازن آب بهداشتی و آتش نشانی می‌تواند به طور مشترک و البته با رعایت قوانین مربوطه طراحی و نصب شوند. از این رو ممکن است در صورت عدم توجه به برخی عوامل، آب ذخیره دچار آلایندگی‌هایی گردد. در این مقاله سعی داریم تا عوامل بروز آلودگی آب بهداشتی خصوصأ در منابع ذخیره را توضیح دهیم و در مقاله آتی به راه‌های جلوگیری از آن خواهیم پرداخت.
- عوامل آلودگی آب بهداشتی
مواد غیر قابل قبول و آلوده می‌توانند به روش‌های مختلف وارد سیستم آب بهداشتی ما شوند. بعضی اوقات ما حتی نمی‌دانیم که آب ما آلوده شده است. آلودگی آب به طور معمول از طریق (اتصال عرضی)
لوله‌ها و (برگشت جریان) رخ می‌دهد. تکنسین‌های لوله کشی باید بتوانند در مواقع اضطراری این دو پدیده را تشخیص داده و از آن پیشگیری و آن را برطرف کنند. موارد بی شماری از بیماری در انسان‌ها به دلیل وجود اتصال عرضی لوله‌های آب شرب به لوله‌های آب غیر بهداشتی، مستند و گزارش شده است. این مشکل هرگز حل نمی‌شود؛ زیرا سیستم‌های لوله کشی آب آشامیدنی در شهر‌ها و ساختمان‌ها به طور مداوم در حال تغییرند به این دلیل که این سیستم‌ها پیوسته در حال نصب، تعمیر، حذف، تغییر و گسترش توسط افراد و سازمان‌های مرتبط هستند. بعضی اوقات، افرادی که آموزش ندیده اند این لوله کشی‌ها را انجام می‌دهند. معمولأ جریان برگشتی در اثر اتصال عرضی لوله‌ها ایجاد می‌شود که می‌تواند ناشی از اثر تعمیرات، بازرسی‌های دوره‌‌‌ای و یا به دلیل شرایط اضطراری به وجود آیند. برای انجام بازرسی‌ها و تعمیرات؛ باید لوله کش‌ها آموزش ببینند و دوره‌های مربوطه را گذرانده باشند.
علل آلودگی آب در شبکه لوله کشی همانطور که در بالا اشاره شد در دو چیز خلاصه می‌شود : اتصال عرضی و برگشت جریان .
و برگشت جریان خود چند نوع دارد : برگشت جریان گرانشی، سیفوناژ معکوس و جریان برگشتی ناشی از فشار معکوس.
- اتصال عرضی لوله‌ها
اتصال عرضی هنگامی‌اتفاق می‌افتد که دو سیستم لوله کشی جداگانه به داخل یکدیگر جریان می‌یابند. یکی از سیستم‌های لوله کشی حاوی آب آشامیدنی است و دیگری حاوی آب، گاز، بخار یا مواد شیمیایی مشکوک است.
جهت جریان به اختلاف فشار بین سیستم‌های لوله کشی بستگی دارد. اتصالات عرضی می‌توانند زمانی ایجاد شود که افرادی که آموزش ندیده اند؛ سیستم‌های لوله کشی را طراحی و اجرا کنند. اتصالات عرضی می‌توانند در حین تعمیرات یا شرایط اضطراری رخ دهند. گاهی اوقات اتصالات عرضی به دلیل سهل انگاری اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود که آلودگی وارد به سیستم آب آشامیدنی شود. این موضوع می‌تواند به یک ساختمان محدود باشد یا ممکن است بر کل یک شهر تأثیر بگذارد. برای درک بهتر اتصال عرضی لازم است در خصوص انواع لوله کشی‌ها توضیح داده شود.
در واقع دو نوع اتصال در سیستم لوله کشی قابل اجرا است. یکی نوع لوله کشی صلب و کاملا پیوسته است که می‌توان اتصالات و شیر آلات مربوطه را روی آن نصب کرد؛ و دیگری سیستم لوله کشی است که ورودی آن در یک مخزن و یا محفظه دیگر شناور و یا غوطه ور است.
لوله کشی صلب و پیوسته برای سیستم لوله کشی معین مانند آب آشامیدنی بهداشتی استفاده می‌شود. در سیستم لوله کشی صلب، فرض بر این است که جریان فقط در یک جهت قرار دارد.
سیستم‌های لوله کشی که دارای ورودی مستغرق هستند در ردیف تجهیزات لوله کشی معمولی قرار دارند.
با این حال، استاندارد‌های طراحی در تلاش هستند تا انجا که ممکن است این نوع لوله کشی‌ها را به دلیل ایجاد مشکلات، از رده خارج کنند. کاسه توالت‌های سیفون دار مانند توالت‌های شرقی دارای ورودی مستغرق هستند چرا که دهانه ورودی به سیفون فاضلاب در تماس با هوا و آبی است که در کاسه آن ریخته می‌شود. سینک تخلیه بزاق در دندان پزشکی‌ها و سینک‌های آشپزخانه نیز دارای ورودی مستغرق هستند. مخازن صنعتی و شیمیایی نیز غالبأ دارای ورودی مستغرق هستند که از فشار آب برای کمک به توزیع، انشعاب و ایجاد جریان در آن مخازن استفاده می‌شود. هم چنین شیلنگ یا لوله‌‌‌ای که سر آن در درون یک مخزن قرار گرفته است می‌تواند آلودگی ایجاد کند. به شکل 2 توجه کنید.
